H λέξη μονομάχος προέρχεται από τον τύπο σπαθιού που οι αρχαίοι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν. Σε όλους τους αυτοκράτορες από την Αρχαία Ρώμη άρεσαν τα θεάματα με τους μονομάχους, εξαιρείται ο Τιβέριος που τα μισούσε. Οι Αυτοκράτορες προσέφεραν τα θεάματα με μάχες, οι οποίες έμειναν γνωστές για το μεγαλείο, την διάρκεια και τα ζευγάρια των μονομάχων ή των ζώων.
Το πρώτο μόνιμο αμφιθέατρο στην Ρώμη ήταν το αμφιθέατρο Στατίλιο Τάουρο, το οποίο χτίστηκε το 29 Π.Χ. μα το πιο μεγάλο και το διάσημο μέρος που κρατούσαν αυτά θεάματα ήταν το Κολοσσαίο, το οποίο ήταν γνωστό με το όνομα Αμφιθέατρο Φλάβιο που συμπεριλάμβανε από 50 χιλιάδες ως 87 χιλιάδες θεατές και είχε ένα μεγάλο υπόγειο, επιπλέον για να προστατεύτουν από τον ήλιο και από την βροχή, τόσο οι θεατές όσο και οι μονομάχοι υπήρχε ένα δυνατό κάλλυμα με ένα σύστημα μεγάλων πανιών από κάνναβι , που ελεγχόταν από ναυτικούς έμπειρους από τον ρωμαϊκό στόλο στο Καπομιζένο κοντά στην Νάπολη.
Οι αρχαιολόγοι διάβασαν σε αυτά τα τελευταία χρόνια το μίγμα ασβέστη που οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν για το Κολοσσαίο γιατί έχει μια εξαίρετη αξία, αυτή την στιγμή αντικείμενο μελέτης για να βελτιωθούν τα μοντέρνα κατασκευαστικά υλικά.
Αυτή η ποιότητα σημαίνει ότι το νερό μπαίνοντας στα ραγίσματα παρά να χειροτερεύει όπως το μοντέρνο τσιμέντο δημιουργεί μια χημική αντίδραση που μορφοποιεί νέες ανόργανες (ορυκτές) ενώσεις, σφραγίζοντας αυτόματα τα ραγίσματα, δηλαδή τα ραγίσματα επιδιορθώνονται μόνα τους χωρίς την παρέμβαση του ατόμου.
Κανένα όριο δεν υπήρχε για την διάρκεια θεαμάτων, και παραδείγματος χάρη τα θεάματα για τα εγκαίνια του Κολοσσαίου το 80 μ.Χ., διήρκησαν 100 ημέρες και στην πρώτη ημέρα σκοτώθηκαν 5000 θηρία.
To Κολοσσαίο χτίστηκε σε 8 χρόνια μεταξύ του 72-80 μ.Χ. Είχε μια αρένα 3600 τετραγωνικά μέτρα και στις ιδιαίτερες περιπτώσεις μεταξύ ενός σύνθετου συστήματος σωλήνων, που είχε βεβαίως καταγωγή από τους Ετρούσκους, η αρένα θα μπορούσε να γεμίσει με νερό μεταμορφώνοντας την σε μια μεγάλη πισίνα στην οποία πολεμούσαν με ναυμαχίες. Η μάχη στην αρένα προηγούνταν από την μονομαχία με όχι κοφτερά όπλα για να μπορέσουν οι μονομάχοι να θερμάνουν τα δικέφαλα τους, και μετά από την τυπική συνοδεία, υπήρχαν οι ταμπέλες με τα ονόματα των ζευγαριών των μονομάχων, ενώ οι εργάτες σκόρπιζαν την καθαρή άμμο, η οποία θα λερωνόταν με αίμα. Η αποτελεσματικότητα των όπλων ελέγχονταν πριν από τον οργανωτή, και τα όπλα των μονομάχων δεν ήταν όλα ίδια γιατί υπήρχαν διαφορετικών τύπων μονομάχων και πάντως η πιο όμορφη στιγμή των παιχνιδιών ήταν το απόγευμα. Οι Χριστιανοί δεν σκοτώθηκαν ποτέ στο Κολοσσαίο, όπως φαίνεται σε κάποιες ταινίες.
Τα είδη των μονομάχων
Οι μονομάχοι ήταν κυρίως αιχμάλωτοι, κατάδικοι, εγκληματίες με ποινή θανάτου, βάρβαροι, σκλάβοι κτλπ. Οι λίγοι δύστυχοι, δηλαδή που κατάφεραν να φτάσουν στην ηλικία για να αποσυρθούν, δέχονταν ένα σπαθί ξύλο, σύμβολο ελευθερίας και ο πιο διάσημος ήταν ο Σπάρτακος. Η καριέρα ενός μονομάχου ήταν επικίνδυνη και συχνά πολύ σύντομη μα οι πρωταθλητές είχαν μερικά πλεονεκτήματα που ένας σκλάβος δεν μπορούσε να ονειρευτεί, δηλαδή απολαυστικά φαγητά, δωρεές από τους φιλάθλους, η αγάπη από τα άτομα/το κοινό, συμπεριλαμβάνεται και η γυναικεία αγάπη, και διαφορά ευεργετήματα. Η συνοικία Τρόλου στην Ρώμη πήρε το όνομα ενός μονομάχου γιατί ο τάφος του βρέθηκε σε αυτή την συνοικία και ο μονομάχος είχε πολεμήσει 5 μονομαχίες. Η μονομαχία τελείωνε όταν ένας από τους δύο ήταν ηττημένος μα όχι αναγκαίως νεκρός και αν ήταν τραυματίας, περιθαλπότανε, μα σε κάθε περίπτωση τα άτομα στοιχιματίζαν σε κάθε μονομαχία. Σε μερικά αμφιθέατρα πιστεύω σε εκείνα τα πιο μικρά αποταμιεύαν την ζωή του ηττημένου μονομάχου, γιατί ο μονομάχος ήταν δαπανηρή επένδυση για τα σχολές των μονομάχων. Στα πιο μεγάλα αμφιθέατρα το πλήθος συμμετείχε με μεγάλη έξαρση και επηρέαζε την απόφαση για να δώσει την χάρη στον ηττημένο μονομάχο, και μερικές φορές η απόφαση ήταν από τον ίδιο αυτοκράτορα, αν ήταν παρών στο θέαμα, μα συχνά ήταν το πλήθος εκείνο που αποφάσιζε την τύχη του ηττημένου μονομάχου, γιατί αν ο ηττημένος είχε παλέψει καλά και με θάρρος, το πλήθος φώναζε στον νικητή να του αποταμιεύσει την ζωή, ενώ αν ο ηττημένος ήταν δειλός το πλήθος απαιτούσε το θάνατο με ένα τελικό χτύπημα.
Μερικές φορές ο αφοπλισμένος ηττημένος ήταν αναγκασμένος να παλέψει με έναν οπλισμένο μονομάχο, πάντως είναι μια ψεύτική πίστη αυτό με τον αντίχειρα κατεβασμένο που καταδίκαζε σε θάνατο τον ηττημένο όπως το βλέπεις σε μερικές ταινίες. Ο φανατισμός ήταν τόσο μεγάλος που μερικές φορές ξεσπούσαν οι τσακωμοί μεταξύ υποστηρικτών μονομάχων, όπως ο διασημος τσακωμός που Τάκιτος θυμάται να συμβαίνει στην Πομπηία μεταξύ κατοίκων της Πομπηιας και της Nocera Inferiore το 59 μ.Χ. Κατά την διάρκεια ενός θεάματος του οποίου η σοβαρότητα ήταν τέτοια, που η Ρωμαϊκή σύγκλητος απαγόρευσε για τα 10 χρόνια στους κατοίκους της Πομπηίας να κάνουν τα δημόσια θεάματα. Η προσωπικότητα που ερμηνεύει ο ηθοποιός Russell Crowe στην ταινία ο Μονομάχος δεν υπήρχε ποτέ, μα η ιστορία του είναι ένα σύνολο επεισοδίων των ατόμων που υπήρξαν πραγματικά. Ξέρουμε ότι στο αμφιθέατρο της Κάποας, που υπήρχε η πρώτη σχολή των μονομάχων, ότι σύμφωνα με την πανοπλία και τα εργαλεία κάθε μονομάχος άνηκε σε μια κατηγορία και πάλευε κατά ενός μονομάχου μιας άλλης κατηγορίας.
Κατηγορίες
Έκουες, Μιρμιλόνε, Τράτσε, Σεκούτορ, Ρετσιάριο , Σίσορ , Προβοκάτορ, Εσεντάριους, Ντιμακάερους και άλλοι.
Παραδείγματος χάριν ο Ρετσιάριος πάλευε με ένα σπαθί και είχε επίσης ένα δίχτυ με βαράκια, ένα δόρυ και ένα ενχειρίδιον, επιπλέον η πανοπλία ήταν ελαφρύα με μια προστασία πάνω στον ώμο, και ήταν ξυπόλυτος και χωρίς περικεφαλαία.
Ο Σεκούτορ το όνομα του σημαίνει «να καταδιώκω» να καταδιώκω τον αντίπαλο, το κύριο όπλο του ήταν ένα σπαθί και προστατευόταν με την λεία ασπίδα, που του κάλυπτε απο το πρόσωπο μέχρι τα γόνατα. Αυτός είχε πάνω στο πρόσωπο μια περικεφαλαία χωρίς δέσιμο για να μην είναι αιχμάλωτος, απο τα δίχτυα του Ρετσιάριο με τον οποίο συχνά πάλευε.
Ο Μιρμιλόνε φαινόταν τεράστιος, με μια μεγάλη περικεφαλαία και με μια τεράστια ασπίδα.
O Τράτσε παίρνει το όνομα από την περιοχή Τράτσα, την σημερινή ζώνη μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Τουρκίας. Αυτός ήταν πολύ γρήγορος πολεμιστής με την προστασία ορθόγωνης και ελαφριάς ασπίδας και είχε ένα γυρτό σπαθί, με το οποίο μπορούσε να πλήττει στους ώμους, στον λαιμό και στους γοφούς του αντιπάλου.
Ο Διμαχαίρους πάλευε συνέχεια στην επίθεση και δεν είχε καμία προστασία (περικεφάλαια ή ασπίδα) και είχε δύο σπαθιά ή δύο ενχειρίδια.
Τα αποτελέσματα των μονομαχιών δημοσιεύονταν με το όνομα του μονομάχου, και σε μια από αυτές βραχυγραφίες :
P = νεκρός
M = ελεύθερος
V = νικητής
Επιπλέον αν ο μονομάχος πέθαινε στην πρώτη μάχη κοντά στο όνομα υπήρχε Τ ,ενώ αν επιζούσε VET.
Μονομαχίες με Ζώα στην Αρχαία Ρώμη
Άλλος ένας τύπος των θεαμάτων ήταν μεταξύ ανθρώπων και ζώων, ο αριθμός των ζώων που έφερναν στην αρένα ήταν ανάλογος με την σημασία του γεγονότος, όπως παραδείγματος χάρη ο Πομπέος σκότωσε 500 λιοντάρια σε πέντε ημέρες, ο Τσέζαρε 400 λιοντάρια σε ένα μόνο θέαμα και κατά την διάρκεια του βασιλείου του Αυγούστου πέθαναν 3500 θηρία, και για την νίκη του Τρίαβου του Τραιάνου κατά των ντατσών, πάλεψαν 10.000 ανθρώποι και 11.000 άγρια ζώα.
Οι μάχες ήταν με τις σκηνογραφίες λόφων, δασών και ποταμών που παρουσίαζαν, φυσικά περιβάλλοντα και συχνά υπήρχαν οι μάχες μεταξύ δύο δεμένων ζώων μαζί. Τα ζώα πολύ συχνά πάλευαν μεταξύ ενος αφοπλισμένου άτομου που λεγόταν από τους Ρωμαίους Venator, μα ο venator είχε λιγότερο κύρος απο τον Μονομάχο και τα θηρία κρατιοντουσαν για μερικές μέρες στο σκοτάδι και νηστικά για να αυξήσουν την αγριότητα τους. Πιθανόν ο αυτοκράτορας Comodo που από πίσω απο τα κιγκλιδώματα έριχνε τα βέλη στα ζώα έφτασε το ανώτατο σημείο σφαγής, που συνεχίστηκε και με τους άλλους αυτοκράτορες. Τα κυνηγιά ήταν πολύ ακριβά θεάματα και ζητούσαν μια μεγάλη οργάνωση για να βρουν και να μεταφέρουν τα ζώα απο τις μακρινές χώρες, μα οι πλούσιοι και ο Αυτοκράτορας δεν παραιτήθηκαν τόσο για την ανάγκη της λαϊκότητας τους όσο και για να κρατήσει απασχολημενους τους πληβείους. Παρόλο την πτώση της αυτοκρατορίας το πάθος των ρωμαίων για αυτά τα θεάματα συνεχίστηκε μέχρι 438 μ.Χ, όταν ο Βαλεντινιανός ο τρίτος τα απαγόρευσε οριστικώς.